„Czas Bożego Narodzenia”
W dniu 12. XII. 2010 r. odbyło się się otwarcie wystawy zatytułowanej „Czas Bożego Narodzenia”. Oficjalnego otwarcia dokonał Dyrektor Muzeum – Krzysztof Zygma, natomiast Barbara Sitek – asystent muzealny przedstawiła(zaprezentowała) krótki wykład dotyczący nadchodzących świąt. Okres Bożego Narodzenia to najważniejszy, kluczowy obok Wielkanocy, czas w życiu chrześcijan. Nie są to tylko trzy radosne dni 24, 25 i 26 grudnia. To okres długiego przygotowywania się do dnia narodzin Zbawiciela. Zachowanie wszelkich przekazanych przez tradycję norm, zakazów i nakazów postępowania mogło decydować o pomyślności życia rodziny i dobrym gospodarowaniu w nadchodzącym roku. Okres ten trwa od początku Adwentu do 6 stycznia – święta Trzech Króli.
Eksponaty, które prezentujemy na naszej wystawie zostały pozyskane z Muzeum Regionalnego z Kutna, z Łódzkiego Domu Kultury ( tradycyjne ozdoby choinkowe wykonane z bibuły, słomy, kolorowego papieru, łańcuchy, szyszki, jeżyki), Muzeum z Częstochowy, z naszych zasobów muzealnych. Są to przede wszystkim zespoły kolędnicze, anioły, żłóbek, oprócz szopek, rzeźb wykonanych z drewna, są też szopki ceramiczne.
Szopki od wieków są obiektem szczególnej czci chrześcijan. Tradycję przygotowywania szopek zawdzięczamy franciszkanom. Święty Bonawentura napisał: Św. Franciszek na trzy lata przed śmiercią przemyśliwał nad tym, jak odświeżyć pamięć narodzin Dzieciątka Jezus i jakby ją odprawiać z największą uroczystością, celem wzbudzenia nabożnego ducha (…). Nakazał nanieść siana do groty i przyprowadzić woła [!] i osła. Mając to wszystko, zawołał braci. Ludność zgromadziła się i las zabrzmiał pieśniami. Sługa zaś Boży klęczał nabożnie tuż przy żłóbku, zalewając się łzami i promieniując weselem. Św. Franciszek odczytał Ewangelię. Potem powiedział kazanie o narodzeniu się wcielonego Boga.
Szopkę św. Franciszek zorganizował w Greccio, kilkadziesiąt kilometrów od Rzymu. Szopka w formie przedstawienia teatralnego rozprzestrzeniła się po całej Europie. Do Polski dotarła wraz z franciszkanami. Pierwsza wzmianka o organizowaniu przez tych zakonników szopek bożonarodzeniowych występuje w” Życiu i obyczajach Grzegorza z Sanoka” Filipa Kallimacha.
Do końca lat 50 – tych XX w. w powiecie radomszczańskim żywy był zwyczaj chodzenia z szopką – małym przenośnym teatrzykiem z figurkami przedstawiającymi scenę Bożego Narodzenia. Szopkę obnosili po domach chłopcy 8 – 17 letni. Szopki młodszych były bardzo prymitywne, z nieruchomymi figurkami. Ambicją starszych chłopców było posiadanie szopki kukiełkowej.
Wystawa „Czas Bożego Narodzenia” przyciągnęła wielu Radomszczan. Tak licznie zgromadzeni goście, mogli zobaczyć i wysłuchać młodzież, która podczas wernisażu wystąpiła ze spektaklem odtwarzającym zwyczaj ludowy chodzenia z szopką „ Tradycyjna szopka radomszczańska.” Wzorem dla teatrzyku i przedstawienia jest szopka, która znajduje się w zbiorach Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi. Jest to jedyna zachowana szopka radomszczańska. Odnalazła ją młodzież szkół licealnych uczestnicząca w etnograficznym obozie wędrownym zorganizowanym w 1959 r. Szopkę wykonali chłopcy w wieku 12 – 14 lat, w 1956 r. w miejscowości Załęże. Tekstów nauczyli się od około 50 – letniego gospodarza, który w młodości chodził z szopką. Kolędnicy zgodnie ze zwyczajem wchodzili z szopką do każdego domu, nikogo nie pomijali, bo Pan Jezus też nikogo nie omijał. Za kolędę otrzymywali datki, a niejedni to ich też chętnie ugościli. Każdy z nich znał wszystkie teksty i umiał wszystkie prace przy przedstawieniu szopkowym.
Całą oprawę artystyczną( przedstawienie artystyczne) przygotowała Pani Anita Pawlak – Zygma. Oprócz młodzieży( kolędnicy) , występowały również dzieci, które znakomicie odgrywały swoje role. Warto zwrócić także uwagę na typowe stroje ludowe, które dopełniały aspekt wizualny. Podczas wernisażu śpiewane były kolędy „ Wśród nocnej ciszy głos się rozchodzi”, „ W żłobie leży”, które przypominały o zbliżającym się czasie Bożego Narodzenia, wprowadzały w ten świąteczny czas.
W Polsce szopka kukiełkowa stała się sceną teatru ludowego , w którym komentowano bieżące wydarzenia społeczne i polityczne. Sceny biblijne przeplatały się z obyczajowymi i satyrycznymi. Inscenizacje parodiujące różne sytuacje życiowe ściągały do kościołów w XVIII w. tłumy widzów. Zaniepokojone burzeniem spokoju i powagi w świątyniach władze kościelne zakazały ich wystawiania. Jasełka usunięte ze świątyń w formie widowisk teatralnych zaczęły być przedstawiane na ulicach i placach miast przez żaków, bakałarzy i kleryków. W XIX w. szopki ponownie zagościły w świątyniach jako widowiska statyczne, bez akcentów ruchomych.
Współczesne szopki bożonarodzeniowe budowane w polskich kościołach są wyrazem przyjętej przez wykonawców estetyki plastycznej. Prezentując treści bożonarodzeniowe, wpływają na uczucia i emocje widzów.
Wystawę będzie można oglądać do końca lutego. Serdecznie zapraszamy.
