W dniu 4 kwietnia 2023 r. odbyło się otwarcie wystawy “Od Lunety Galileusza do Teleskopów Kosmicznych” ze zbiorów Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego Collegium Maius w Krakowie.

Wystawa “Od lunety Galileusza do teleskopów kosmicznych” prezentuje ewolucję lunety – jednego z najważniejszych przyrządów naukowych w dziejach.

Ekspozycja zrealizowana w 2009 r była elementem obchodów Międzynarodowego Roku Astronomii w Polsce.

Zanim wynaleziono lunetę

Na długo przed wynalezieniem lunety ludzie spoglądali w niebo, obserwowali gwiazdy i planety. Instrumenty jakich wtedy używano miały konstrukcję opartą o pomiar kąta. Do początków XVII w. nie znano jeszcze lunety. Obserwacje prowadzone były gołym okiem przez układ dwóch przezierników.

Pierwsze instrumenty astronomiczne takie jak triquetrum czy astrolabium sferyczne znane były już w starożytnej Grecji. Wszystkie łączyła jedna cecha budowy – dwa przezierniki, które wyznaczały linię pomiarową pozwalającą na odczyt kąta.

Pierwsze lunety, pierwsze teleskopy

Luneta wynaleziona została w Holandii, jednak nazwisko jej wynalazcy nie jest znane. Rozwój i popularność zawdzięcza Galileuszowi (1564 – 1642), który latem 1609 r. zbudował własną lunetę i rozpoczął obserwacje nieba. Wyniki tych obserwacji oraz wyciągnięte wnioski na zawsze zmieniły oblicze astronomii.

Luneta była pierwszym przyrządem w dziejach nauki, który pozwolił na obserwację rzeczy nie poddających się bezpośredniemu poznaniu zmysłowemu.

Lunety typu Galileusza w połowie XVII w. zastąpione zostały przez instrumenty typu Keplera, zaś pod koniec wieku skonstruowano pierwsze teleskopy zwierciadłowe.

Pierwsze lunety w Polsce

W 1613 r. pochodzący z Belgii, Karol Malapert (1581 – 1630) wraz ze swymi polskimi uczniami rozpoczął obserwacje astronomiczne, głównie plam na Słońcu.

Najsłynniejszym polskim astronomem XVII w. był gdańszczanin Jan Heweliusz. Na dachach swych kamienic założył jedno z pierwszych obserwatoriów astronomicznych. Heweliusz sam konstruował instrumenty astronomiczne, w tym lunety. Prowadził systematyczne obserwacje astronomiczne przez blisko 50 lat.

Od obserwacji do pomiarów

Początkowo lunety używano tylko jako przyrządu obserwacyjnego, ale jeszcze w XVII w. zaczęto konstruować dodatkowe przyrządy mikrometry, noniusze czy koła ze skalą, które umożliwiły przekształcenie lunety w przyrząd pomiarowy. W XVIII w. udoskonalona została optyka lunet, budowano wielosoczewkowe okulary, skonstruowane zostały pierwsze obiektywy achromatyczne.

Największa luneta zbudowana pod koniec XIX w. wyposażona była w obiektyw o średnicy 1 metra.

W połowie XIX w. w astronomii zastosowano nowy wynalazek – fotografię.

Teleskopy XXI w.

W XXI w. najważniejsze teleskopy budowane są z dala od świateł cywilizacji, w miejscach zapewniających doskonałe warunki do obserwacji i dużą ilość pogodnych nocy, np. w górach Ameryki Południowej.

Ekspozycja będzie prezentowana do końca lipca 2023 r.

Ceny biletu:

– ulgowy – 5zł/os

– normalny – 10zł/os

– zwiedzanie wystawy z przewodnikiem – grupa (do 30 osób max) – 30zł

Zapisy grup szkolnych pod numerem telefonu 44 683 56 51.

Zapraszamy