“ZAMKI NA ZIEMIACH UKRAINY I POLSKI” z kolekcji grafiki Lwowskiego Muzeum Historycznego

Zamki, wznoszone głównie w okresie średniowiecza, były zazwyczaj ośrodkiem władzy książęcej, siedzibą rycerza lub możnowładcy. Były miejscem, w którym panujący omawiali ważne sprawy państwowe. Tam też często odprawiano sądy i przetrzymywano skazańców. Niejednokrotnie ich budowa miała związek z historią narodu, a te, które przetrwały do dziś noszą na sobie ślady burz dziejowych. Następujące po sobie wojny tureckie, tatarskie, krzyżackie, kozackie, najazdy, przemarsze wojsk powodowały postępującą dewastację budowli. Opuszczone, pozostawione przez gospodarzy wyposażenie stawało się łatwym łupem grabieżców, a ruiny miejscem pozyskiwania budulca dla nowych siedzib – kamień po kamieniu, cegła po cegle…zamki ulegały unicestwieniu. Czasem ich wygląd możemy odtworzyć dzięki pracy archeologów i historyków sztuki. Wielkie zasługi mają też w tym dziele artyści – malarze, graficy, fotograficy, którzy zdążyli utrwalić ich obraz dla potomnych. Zamki stanowią bowiem świadectwo przeszłości i cywilizacji narodu.  Prezentowane na wystawie prace XIX wiecznych artystów, udostępnione przez Lwowskie Muzeum Historyczne, ukazują nie tylko wizerunki zabytków. To także emocje autorów zamknięte w rysunku, wyraz miłości i podziwu dla piękna ojczystej ziemi… Niewątpliwie do najwybitniejszych należy Napoleon Orda (1807 – 1883) – malarz, pianista, kompozytor. Zostawił po sobie setki akwarel i rysunków przedstawiających zabytki architektury. W Wilnie studiował matematykę, a rysunku uczył się w Paryżu. W 1856 roku wrócił w rodzinne strony i jego pasją stało się podróżowanie po Kresach i dokumentowanie piękna tych ziem. Wydany jeszcze za życia autora „Album widoków historycznych Polski poświęcony Polakom…” zawiera 260 prac. Na kamień litograficzny rysunki Ordy przeniósł Alojzy Misierowicz (Misyrowicz). Maciej Bogusz Stęczyński (1814 – 1890) – poeta, podróżnik, rysownik. Umiłował góry – zwłaszcza Tatry i Podhale. Pracował zimą, a od wiosny do jesieni przemierzał pieszo ukochane tereny. Spał pod gołym niebem, żywił się chlebem i wodą. Jego prace, mające wielką wartość dokumentalną, reprodukowano m.in. w albumach „Okolice Galicji”, „Pamiątka malownicza”. Zmarł z głodu w przytułku w Krakowie. Emanuel Kronbach (1778 – 1861) – filozof, prawnik narodowości czeskiej. Studiował na Uniwersytetach w Pradze i Wiedniu. Pełnił funkcję komisarza krajowego Cesarsko – Królewskiej Komisji Krakowa i Wiednia, uczył rysunku w gimnazjum w Tarnowie. Oprócz zabytków architektury chętnie odwzorowywał wnętrza tatrzańskich jaskiń. Alfred Kamienobrodzki (1844 – 1922) – budowniczy, architekt, akwarelista. Studiował na Politechnice w Wiedniu, mieszkał we Lwowie. Dużo podróżował, a najchętniej rysował krajobrazy i architekturę Lwowa, Krakowa oraz Wołynia. Był członkiem Towarzystwa Sztuk Pięknych w Krakowie, brał udział w licznych wystawach, a jego rysunki były zamieszczane m.in. w Tygodniku Ilustrowanym.  Karol Auer (ok. 1818 – ok. 1857) czeski rysownik i litograf. Około 1838 roku zamieszkał we Lwowie. Kochał wyprawy krajoznawcze – zwłaszcza po Sądecczyźnie. Chętnie litografował prace innych artystów. W albumie wydanym przez Aleksandra Zawadzkiego „Galicja w obrazach” odwzorował rysunki polskiego malarza Adama Gorczyńskiego. Rudolf Mękicki (1887 – 1942) – lwowski numizmatyk, medalier, heraldyk, historyk sztuki, grafik – twórca ekslibrisów. Rudolf Alt (1812 – 1905) – austriacki malarz, grafik, akwarelista, specjalizował się w malarstwie krajobrazów i architektury. Kimkolwiek byli artyści tego okresu – znani czy też anonimowi , łączyła ich wspólna pasja – pasja podróżowania ze szkicownikiem i notatnikiem w ręku. Sprawiało im to niewątpliwie wielką przyjemność, a nam dało szansę oglądania dziś tego, co budziło ich podziw.

Grażyna Pezowicz