Anioły, kolędnicy, a przede wszystkim żłóbek, szopka to tematy najczęściej podejmowane przez ludowych artystów.

Szopki od wieków są obiektem szczególnej czci chrześcijan. Tradycję przygotowywania szopek zawdzięczamy franciszkanom. Święty Bonawentura napisał: Św. Franciszek na trzy lata przed śmiercią  przemyśliwał nad tym, jak odświeżyć pamięć narodzin Dzieciątka Jezus i jakby ją odprawiać  z największą uroczystością , celem wzbudzenia nabożnego ducha (…). Nakazał nanieść siana do groty i przyprowadzić woła [!] i osła. Mając to wszystko, zawołał braci. Ludność zgromadziła się i las zabrzmiał pieśniami. Sługa zaś Boży klęczał nabożnie tuż przy żłóbku, zalewając się łzami i promieniując weselem. Św. Franciszek odczytał Ewangelię. Potem powiedział kazanie o narodzeniu się wcielonego Boga.   

Tę szopkę św. Franciszek zorganizował w Greccio, kilkadziesiąt kilometrów od Rzymu.
Szopka w formie przedstawienia teatralnego rozprzestrzeniła się po całej Europie. Do Polski dotarła wraz z franciszkanami. Pierwsza wzmianka o organizowaniu przez tych zakonników szopek bożonarodzeniowych występuje w „Życiu i obyczajach Grzegorza z Sanoka” Filipa Kallimacha.

Tradycyjna szopka to złożone na sianie Dzieciątko, Maryja i Józef oraz aniołowie, pasterze i zwierzęta. Dodatkowo pojawiają się trzej królowie przybyli ze wschodu oraz żołnierze Heroda. Z czasem szopkę zaczęli wypełniać mieszczanie, rzemieślnicy, chłopi i przedstawiciele władz. Pojawiały się postacie różnych stanów społecznych i zawodów. W Polsce szopka kukiełkowa stała się sceną teatru ludowego, w którym komentowano bieżące wydarzenia społeczne i polityczne. Sceny biblijne przeplatały się z obyczajowymi i satyrycznymi. Inscenizacje parodiujące różne sytuacje życiowe ściągały do kościołów w XVIII wieku tłumy widzów. Zaniepokojone burzeniem spokoju i powagi w świątyniach władze kościelne zakazały ich wystawiania.
Jasełka usunięte ze świątyń w formie widowisk teatralnych zaczęły być przedstawiane na ulicach i placach miast przez żaków, bakałarzy i kleryków.

Pod koniec XVIII wieku zainteresowanie grupami kolędniczymi, przedstawiającymi jasełka zmniejszyło się. Ci, którzy nie chcieli z jasełek zrezygnować, kupowali szopki z ruchomymi figurkami i urządzali teatrzyki dla własnych rodzin i gości. Szopki wędrujące z grupami kolędniczymi dały początek małym szopkom ustawianym w domach.
W XIX wieku szopki ponownie zagościły w świątyniach jako widowiska statyczne, bez akcentów ruchomych.

Współczesne szopki bożonarodzeniowe budowane w polskich kościołach są wyrazem wielowiekowej tradycji. Prezentując treści bożonarodzeniowe, wpływają na uczucia i emocje widzów.         

/Barbara Sitek/

Na podstawie B. Ogrodowska, Polskie obrzędy i zwyczaje doroczne, Warszawa 2004
A. Plucińska,   Polskie Świętowanie, Łódź 2009